Ook na de moord op stichter frère Roger weten jongeren de oecumenische geloofsgemeenschap in Taizé te vinden.
Voor de meeste kloosters is de zondag een rustdag, maar in het Franse Taizé is het een chaotische wisseldag, met een komen en gaan van touringcars met nummerborden uit de meest uiteenlopende landen. Vanaf ‘s ochtends vroeg is het een gekrioel van jongeren die voor vertrek nog een laatste blik in de kerk willen werpen, of snel nog even een souvenir willen kopen (vooral het kettinkje met het Taizé-kruisje is populair), om vervolgens in tranen afscheid te nemen van nieuwe vrienden en vakantieliefdes.
Een laatste telefoonnummer wordt nog uitgewisseld als in een arriverende bus slaperige gezichten tegen de ramen gedrukt worden. Een zojuist aangekomen groep sjouwt met grote tassen naar het ‘verwelkompunt’. Een aantal van hen is voor het eerst in Taizé, voor anderen is het al het veertiende bezoek. Maar dit jaar is de aankomst zelfs voor de meest ervaren Taizé-ganger wat onwennig. Marja de Boer (19) is voor de negende keer in Taizé. Eigenlijk wilde ze dit jaar juist een keertje niet gaan. ‘Maar door de moord op frère Roger werd ik erg nieuwsgierig of er dingen veranderd waren’, zegt ze. Bij het welkom merkt ze al dat het leven in Taizé gewoon is doorgegaan. Een broeder vertelt wat praktische zaken en laat de jongeren een thema kiezen, waarmee ze deze week in een gespreksgroepje aan de slag zullen gaan. Daarnaast moet er een corvee-taak gekozen worden, bijvoorbeeld de tuin bijharken, koken, ‘s avonds de stilte bewaken of schoonmaken.
‘Meteen na de dood van frère Roger ging alles gewoon verder’, zegt broeder Rob – ‘in Taizé gebruiken we geen achternamen’. Het besef van de moord ging die avond langzaam door de kerk. Broeder Rob (50) dacht eerst dat het een beroerte was. De politie zei dat de 36-jarige Roemeense vrouw, die met een mes Roger voorin de kerk neerstak, een verwarde indruk maakte. Maar volgens de opvolger van frère Roger, broeder Aloïs, was het ‘een ziekte die haar te machtig werd’. Tijdens de uitvaartdienst bad hij dan ook: ‘Vader, vergeef haar, ze wist niet wat ze deed.’
De Roemeense zit nu nog vast bij de prefect in Dijon. ‘De vraag of de vrouw veroordeeld moet worden, laat me koud’, zegt broeder Rob. ‘Na de eerste verwarring gingen het bidden en zingen gewoon door.’ De nacht na de dood van Roger werd een wake gehouden, terwijl de politie nog bezig was met sporenonderzoek. ‘Mensen die de dagen daarna in Taizé kwamen, werden getroffen door een sfeer van vrede. Buiten Taizé leek alles veel vreselijker.’ Het Rode Kruis, dat ook naar het Franse dorpje was gekomen, trok na een dag de conclusie dat het niet zo veel te doen had; iedereen hielp elkaar al, er was een sfeer van verbondenheid en gebed.
‘Zo ervoeren de broeders het ook’, vertelt broeder Rob. ‘God draagt je. De ervaring van die dagen was één zijn, één van ziel en hart.’ Hij voegt nog toe dat ‘we het kwaad niet kunnen ontkennen’. ‘Het kwaad kan er niet tegen als mensen zo voor vrede vechten. Het is het een doorn in het oog, het kan er gewoonweg niet tegen. Roger stief op zijn plaats, hij is Taizé tot het einde trouw gebleven.’
Sekte
Een groepje jongens dat op weg is naar het avondgebed vertelt hoe je Taizé kunt uitleggen. ‘Als ik het thuis vertel, klinkt het snel als een sekte’, aarzelt een van hen. Zijn vriend is stelliger: ‘Je kan gewoon zeggen dat het een plek is waar jongeren heengaan en elke dag drie keer naar de kerk gaan. Ze praten, werken een beetje, krijgen eten dat niet te eten is en ze komen elk jaar terug. Het is hartstikke verslavend.’
In de loop van de week praten mensen vaak over het ‘Taizé-gevoel’. Marja merkt met een tevreden grijns op dat dit gebleven is. ‘Ik kan net als altijd in alle rust zoeken naar antwoorden en bezig zijn met mijn geloof.’ Nienna Mees (17) omschrijft het gevoel als ‘weten dat je op je eigen manier mag geloven, dat het niet volgens regels hoeft, maar alleen zoals jij het wilt en voelt. En dat mensen zonder vooroordelen naar elkaar kijken, iedereen is er immers met eenzelfde doel.’
Dit komt vooral naar voren in de diensten. Drie keer per dag luiden in Taizé de klokken en gaat iedereen naar de kerk. De bezoekers laten zich een uur lang meeslepen in meditatieve liederen die zich constant herhalen. Iedereen zit op de vloer, sommigen geknield, en geeft een eigen invulling aan dit moment van rust. Op een gegeven moment is het tien minuten lang doodstil in de met kaarsjes en oranje lampjes verlichte kerk. Dit zingen en bidden is voor de meeste pelgrims de essentie van Taizé.
Juist in de kerk moeten velen denken aan Roger. Marja: ‘Hij maakte meer uit van de dienst dan je doorhad, je mist hem wel. Ik vond het altijd erg gracieus dat zo’n oud mannetje voorop liep na de dienst. Nu rennen de broeders naar mijn idee de kerk uit.’ Dirkjan van den Berg (19), die voor de vierde keer afreisde naar Taizé, ervaart het net zo. ‘Taizé is niet veranderd, maar als je veel met Roger had, mis je hem natuurlijk wel.’ Hij had een speciale band met de bejaarde broeder: ‘Wat ik vooral mooi vond, was hoe hij glimlachte als hij de kerk binnenkwam. En die intocht duurde altijd twee tot drie minuten. Iedereen was stil en vroeg zich af: haalt hij het nog wel, gaat hij niet vallen.’ Ook het – ‘onverstaanbare’ – gebed dat Roger uitsprak na de stilte in de avonddienst mist Dirkjan. ‘Ik heb een keer twintig minuten stilte meegemaakt omdat hij in slaap was gevallen.’
Broeder Rob bewondert de kwetsbaarheid waarmee Roger zich altijd opstelde. ‘De manier van sterven drukt eigenlijk een stempel op zijn leven. Mensen vergelijken dat ook wel met het heengaan van Martin Luther King en Gandhi.’ Hij vreest de toekomst zonder frère Roger niet. ‘Aan de broeders is het nu om verder te gaan in de geest van Roger en op de wegen die hij geopend heeft. De tijd van stichting is voorbij, nu is de tijd van continuïteit. Tijdens de uitvaartdienst voelden we heel sterk alsof uit de hemel stukjes broeder Roger over ons uitgedeeld werden.’
Samen stil
In het Bourgondische dorpje Taizé stichtte de protestant Roger Schutz in 1940 een broedergemeenschap waar ‘liefde de kern van alles zou zijn’. Tijdens de Tweede Wereldoorlog ving hij in zijn klooster vluchtelingen (vooral joodse kinderen) op. Deze gastvrijheid zou samen met een filosofie van vrede het uitgangspunt worden van de communiteit. In de jaren vijftig reisden Roger en zijn broeders naar Oostbloklanden om ‘samen stil te zijn’. Tegenwoordig zijn de broeders ook te vinden in achterstandswijken in derdewereldlanden. Vanaf de jaren zestig trokken steeds meer jongeren uit de hele wereld naar Taizé. Per week zijn er duizend tot zesduizend pelgrims. Roger stierf 16 augustus 2005 op 90-jarige leeftijd, toen een verwarde Roemeense vrouw hem met een mes neerstak. Hij is als prior opgevolgd door de Duitse broeder Aloïs (51).