Soms kan alleen een minderjarige helpen bij het oplossen van een overval. De politie vraagt ze dan om informant te worden. Advocaten vinden dit ‘Oostblokpraktijken’.
De Criminele Inlichtingen Eenheid (CIE) benadert minderjarigen om als informant aan de slag te gaan. Hun ouders weten soms van niets en dat moet zo blijven. Leveren de jongeren een mooie tip, dan wacht er mogelijk een leuke beloning.
Het overkwam Zakkarya (17, echte naam bij de redactie bekend) uit Amsterdam. Hij kreeg een handgeschreven briefje in de bus: of hij zo snel mogelijk contact kon opnemen met de afzender. Er stond ook een telefoonnummer bij, plus de mededeling ‘Het is belangrijk!’. Uit nieuws- gierigheid stuurde de jongen een sms’je. De volgende dag stond er een rechercheur van de CIE voor zijn deur met de uitnodiging om iets te drinken elders in de stad.
Zakkarya belandde aan tafel met een meneer en een mevrouw van de CIE. ‘Ze probeerden me op mijn gemak te stellen en vroegen vervolgens naar allemaal grote zaken, zoals gewapende overvallen.’ Het gesprek duurde zo’n twee uur. ‘Ze wilden via de kleine visjes de grote haaien vangen en gaven me een telefoon met één nummer en boden een financiële vergoeding per tip’, zegt hij. ‘Ik mocht het aan niemand vertellen. Niet eens je ouders of je beste vriend, zeiden ze.’ Zakkarya besloot niet in te gaan op het voorstel.
In beginsel niet
Desiree Wilhelm, voorlichter van het College van procureurs-generaal (het bestuur van het Openbaar Ministerie) bevestigt dat de CIE soms minderjarige informanten werft. ‘In beginsel niet, maar er bestaat in grote uitzonderingsgevallen een mogelijkheid om gebruik te maken van een minderjarige informant.’
Zo’n uitzondering is ‘overheersende en ernstige jeugdproblematiek die gepaard gaat met ernstige vormen van criminaliteit’, zoals een gewapende overval. De informatie is volgens het OM dan vrijwel alleen via minderjarigen te verwachten. Wel is altijd de toestemming van de CIE-officier in de betreffende regio nodig. ‘En uiteraard bestaat er een verschil tussen een minderjarige van bijvoorbeeld 14 jaar en een minderjarige die bijna 18 is’, zegt Wilhelm. De ouders van de jonge informanten worden niet altijd op de hoogte gesteld. Het OM probeert het naar eigen zeggen wel, maar de feiten en omstandigheden zouden het niet altijd toelaten. En of de jongeren een beloning mogen verwachten voor een tip? ‘In beginsel niet’, aldus Wilhelm.
Hoeveel minderjarige informanten er zijn, kan het OM niet zeggen. Ook is niet duidelijk of er steeds meer jongeren worden benaderd. De huidige interne afspraken over het inzetten van jonge informanten bestaan nu al enkele jaren, laat het OM weten.
Niet verboden
Maar mag dat allemaal zomaar? In de CIE-regeling (waarin de regels voor het gebruik van informanten zijn vastgelegd) komt het woord ‘minderjarige’ niet voor. Volgens het OM kan het gewoon. ‘Het is in ieder geval niet verboden’, zegt Wilhelm, die benadrukt dat het om uitzonderingen gaat en dat het OM zorvuldige afwegingen maakt.
Verschillende advocaten geven aan niet eens te weten dat er minderjarige informanten zijn in Nederland en zetten er hun vraagtekens bij. ‘Ik ken dit soort praktijken wel van de AIVD, maar niet van de CIE. Het riekt naar Oostblokpraktijken en ik vind het onwenselijk’, zegt Bart Nooitgedagt, advocaat en voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten. ‘Minderjarigen zijn kwetsbaarder dan volwassenen. Ze lopen meer risico. Niet alleen op repercussies, maar ook om in de tang te worden genomen door justitie.’
Geen ruk
‘Voor mij is het nieuw en ik kan het me ook nauwelijks voorstellen’, zegt Jeroen Recourt, justitiewoordvoerder van de PvdA en oud-rechter. Hij denkt dat er eenvoudig nog geen regels zijn over het inzetten van minderjarige informanten. ‘Het is handig om altijd de ouders erbij te betrekken, zeker als er gevaar kan ontstaan. Je hebt er geen ruk aan als je ze pas achteraf informeert. Een kind kan niet overzien waar hij voor tekent.’
Recourt snapt wel dat in sommige gevallen minderjarige informanten nodig zijn, maar wil dat ouders altijd geinformeerd worden. Hij wil dat per wet regelen en is van plan Kamervragen te stellen.
Klik hier voor een item van Hart van Nederland over het verhaal.