De SP van de goedmoedige Emile Roemer is virtueel de grootste partij van Nederland. Maar is het inmiddels wel iets gezelliger daar bij de socialisten?
Als rebelse student journalistiek was de auteur van dit stuk actief SP-lid. Het anti-kapitalistische leuzen schreeuwen ging vrij aardig, maar die vluchtige politieke carrière was snel voorbij toen hij in 2007 een stuk mocht tikken voorpartijblad Tribune.
Ontevreden kameraden vertelden over de rigide partijcultuur: lokale politici die de landelijke lijn niet helemaal volgden, werden afgeblaft, stevig onder druk gezet door partij-iconen en indien nodig keihard afgeserveerd als zakkenvullers, verraders of flapdrollen. Maoïstische tactieken regelrecht uit het Rode Boekje.
Het stuk werd nooit geplaatst, maar kostte hoofdredacteur Elma Verhey wel haar baan en leidde tot een aardige mediahype. Nu, vijf jaar later, is de SP vergeleken met de rest juist zo rustig van buiten en virtueel de grootste. Maar het gemoedelijke en gezellige karakter van de nieuwe leider is intern nog niet te vinden.
Want één ding moet je de SP wel nageven, de socialisten zijn consequent. Per 1 januari is er weer een hoofdredacteur ontevreden de deur uit. Sjaak van der Velden was sinds 2007 hoofdredacteur van Spanning, de wetenschappelijke uitgave van de partij. ‘Helaas bleek al snel dat zo’n functie bij de SP niet echt bestaat. Voor alles moest toestemming worden gevraagd en soms werd zelfs van hogerhand ingegrepen’, schrijft hij op zijn LinkedIn. ‘Ik heb mijn tijd verder gevuld met het taalkundig redigeren van afdelingsdrukwerk.’
Afblafcultuur
Behalve Van der Velden bleek deze maand dat in 2011 5.314 leden zijn vertrokken. En ook lokale politici vinden het niet meer leuk bij de SP. In Leeuwarden stapte vrijdag het partijbestuur op, nadat een Statenlid uit die stad dat al eerder had gedaan. ‘De afdeling heeft de afgelopen drie jaar ervaren dat het landelijk bestuur geen ruimte over laat aan eigen initiatief van afdelingen’, schrijft oud-voorzitter Dick Faber in een verklaring.
Zo wilde de afdeling een voorstel door de raad loodsen waar het partijbureau niet achter stond. ‘Er is door landelijke partijfiguren heel veel druk uitgeoefend. En bij een scholing in Brabant is onze delegatie behoorlijk onderhouden. In de raad werd het voorstel juist omarmd, maar waarschijnlijk was het niet links genoeg voor de partijlijn’, zegt Faber.
‘Ik ben jaren lid geweest met idee dat je van binnenuit dingen kon veranderen. Maar nu moet ik constateren dat het niet lukt. Veel meer mensen binnen de SP lopen tegen dezelfde dingen aan’, zegt Faber, die wel lid blijft. ‘Ook al royeren ze me, ik zal altijd SP blijven stemmen. Maar dat van die afblafcultuur herken ik heel erg. En ik realiseer me nu dat de macht binnen de partij in de handen ligt van zo weinig mensen. Daar schrik ik van’, aldus Faber.
Niet alleen in Friesland zijn dit jaar al lokale SP’ers opgestapt. In Brabant, waar de partij in het provinciebestuur zit, besloten twee Statenleden te vertrekken nadat ze tegen de partijlijn in tegen de nieuwe natuurwet hadden gestemd.
Sektarisch
Dat was geen ramp, maar volgens de opgestapte Ron van Zeeland ontstond er een crisissfeer. ‘De volgende dag las ik dat wij het volgens partijgenoten niet zouden begrijpen, te emotioneel reageerden en dat wij geen loyale partijleden waren’, zegt hij. Volgens hem was er juist mediastilte afgesproken. Het verbaasde hem. ‘Misschien is het tactiek, onhandigheid of emotie, ik weet het niet. Ik ken alle verhalen wel en ik weet ook wel dat er bepaalde dingen in de partij zijn, maar die zie je pas als je het zelf meemaakt’, zegt Van Zeeland, die overigens wel lid van de partij blijft.
Volgens Gerrit Voerman, hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen en SP-kenner, loopt de SP tegen een nieuw probleem aan. ‘De bestuursverantwoordelijkheid wringt met het populisme’, zegt hij. ‘En de partij is niet zo democratisch. Er is een hiërarchische partijcultuur met een groot overwicht voor de partijtop. De partij is niet meer uitgesproken sektarisch, maar omgaan met afwijkende opvattingen gaat nog altijd niet even makkelijk.’
Maoïsten zijn het niet meer, maar heel open is de partij nog steeds niet. De SP heeft met Jan Marijnissen al bijna 25 jaar dezelfde partijvoorzitter en kan nu ook hardop dromen over het eerste kabinet-Roemer. Nog snel even democratiseren voor die tijd? Iemand? ‘De oppositie in de SP stelt niet veel voor’, zegt Voerman. ‘Maar het kan ook dat die niet zichtbaar is door het partijmodel.’