Wat is de bewering?
‘We zijn samen met Bulgarije het enige land in Europa dat zijn eigen burgemeester niet kiest.’
Wie zegt dat?
Ronald Plasterk, kandidaat voor het fractievoorzitterschap van de PvdA.
Waar zeggen ze dat?
In het eerste debat met zijn rivalen.
Hoe zat het ook alweer?
Omdat de leden van de Partij van de Arbeid ook iets inhoudelijks te kiezen moeten hebben, onderscheiden de vijf kandidaten voor het fractievoorzitterschap zich op een paar punten. Ronald Plasterk wil bijvoorbeeld een gekozen burgemeester. In 2005 werd die al bijna ingevoerd in Nederland, maar de PvdA in de Eerste Kamer blokkeerde het voorstel toen op de valreep. Plasterk is wel vóór, want volgens hem is Nederland samen met Bulgarije het enige land in Europa dat nog geen democratisch aangewezen burgervader heeft.
Wat is waar?
In 2005 was het populairste argument voor de gekozen burgemeester dat naast Nederland alleen Georgië geen gekozen burgemeester had. Het lijkt erop dat Plasterk de twee Oostbloklanden door elkaar haalt. Want Bulgarije heeft juist wel een direct gekozen burgemeester. En in tegenstelling tot veel andere landen met zo’n democratische burgemeester krijgen de stadsbazen maar vier jaar de kans om zich te bewijzen, daarna zijn er alweer verkiezingen.
Andere Europese landen met een direct gekozen burgemeester zijn voornamelijk te vinden in het oosten. Dit zijn ze: Hongarije, Polen, Bosnië en Herzegovina, Roemenië, Slowakije, Slovenië, Albanië, Macedonië, Moldavië, Servië, Rusland, Turkije en Oekraïne. Cyprus en Italië hebben ook een directe en dat geldt deels voor Duitsland, Oostenrijk en Groot-Brittannië.
Bulgarije en het Oostblok lijken dus zelfs voorop te lopen. Want in West-Europa zie je vooral indirect gekozen burgemeesters. Ze worden door de gemeenteraad gekozen of het is de lijsttrekker van de grootste coalitiepartij in het stadsbestuur. Het verschilt per land overigens hoeveel verantwoordelijkheden en macht zo’n democratische burgmeester in de praktijk heeft. De Ierse burgemeester heeft alleen ceremoniële taken en in andere landen mogen de burgervaders en -moeders juist hun eigen programma uitvoeren.
Is Nederland in die zin zo anders dan de rest van Europa? Ja, toch wel. Dat komt omdat de Nederlandse burgemeester wordt benoemd door de Kroon, nadat deze is aanbevolen door de gemeenteraad. Een rol voor een hogere bestuurslaag bij de benoeming van een burgemeester zien we verder alleen terug in België, Luxemburg en Wit-Rusland. En Georgië? In hoofdstad Tbilisi werd in 2010 voor het eerst rechtstreeks de burgemeester gekozen.
Eindoordeel
Bulgarije kiest z’n burgemeesters juist rechtstreeks en geeft ze maar een termijn van vier jaar. De bewering is niet waar. Ook het noemen van Georgië is inmiddels achterhaald, voorstanders kunnen Nederland beter vergelijken met het toch al niet zo democratische Wit-Rusland.
Reactie
‘Ik ben blij met de correctie. Zélfs Bulgarije kiest zijn eigen burgemeester. I rest my case. Het ondersteunt mijn argument: wij zijn echt wel een uitzondering’, aldus Ronald Plasterk.